Lão nông Nông Văn Tú (SN 1960, thôn Nà Hấy, xã Bình Phúc huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn) dành hơn 40 năm gắn bó với nghề chưng cất tinh dầu hoa hồi-một đặc sản xứ Lạng để xuất bán sang các nước châu Âu.
Ông Tú bên hệ thống chưng cất tinh dầu hồi mà ông mới đầu tư.
Xem Video: Nghề chưng cất tinh dầu hồi ở huyện Văn Quan, Lạng Sơn
Nghề gia truyền
Đến thăm xưởng chưng cất tinh dầu hoa hồi của gia đình ông Nông Văn Tú, PV Báo Báo không khỏi bất ngờ bởi sự đầu tư về máy móc, hệ thống chưng cất, nhà xưởng đảm bảo cho ra những giọt tinh dầu hồi đạt chất lượng cao nhất.
Ông Tú cho biết, năm nay ông 60 tuổi nhưng đã dành hơn 40 năm để duy trì, phát triển nghề truyền thống chưng cất tinh dầu hoa hồi của ông cha để lại này.
“Ở xóm này có nghề truyền thống từ xa xưa ông cha để lại, đó là nghề chưng cất tinh dầu hồi. Năm 19 – 20 tuổi tôi đã tập tành học làm nghề này với mong muốn nối nghề của gia đình để không bị mai một”, ông Tú nói.
Dẫn PV Báo Báo thăm những máy móc được che chắn cẩn thận, ông Tú cho biết đây hệ thống chưng cất tinh dầu hồi thủ công, đun bằng củi có từ đời ông cha.
“Hệ thống này hiện tôi đã không còn sử dụng nữa mà thay vào đó là hệ thống chưng cất tinh dầu hồi bằng nồi hơi áp suất chạy bằng điện. Thời thanh xuân của tôi là ngày nào cũng ngồi bên lò chưng cất canh củi lửa, quần áo lúc nào cũng tỏa ra mùi thơm ngào ngạt của hồi. Vì xưa đun bằng củi nên lúc nào cũng phải trông, hết củi lại phải bỏ vào, khá vất vả”, ông tâm sự.
Ông Tú cho biết, hệ thống chưng cất theo kiểu truyền thống vừa phải tốn sức, vừa tốn nhiều củi mà chất lượng tinh dầu cho ra chưa thực sự đảm bảo. Cuối năm 2019, gia đình ông đầu tư 1 tỷ đồng vào hệ thống máy móc chưng cất tinh dầu hồi chạy bằng điện.
Theo ông Tú, hệ thống chưng cất tinh dầu hoa hồi mới này có công suất lớn, cho ra sản lượng tinh dầu nhiều hơn mà chất lượng đảm bảo hơn hệ thống chưng cất tinh dầu cũ. Tuy nhiên do chạy bằng điện nên ông phải đầu tư nhà xưởng, hệ thống đường điện đảm bảo an toàn cho máy móc thiết bị và người lao động.
Huyện Văn Quan (tỉnh Lạng Sơn) nổi tiếng đặc sản hoa hồi với diện tích lên tới hơn 14,000ha.
“Giờ máy móc công suất lớn nên mỗi mẻ chưng cất khoảng 2 tấn rưỡi hoa hồi tươi hoặc hồi khô. Sau 2 ngày 2 đêm liên tục thì sẽ thu về khoảng 100 – 120kg tinh dầu (1kg tương đương 1 lít dầu). Về chất lượng tinh dầu hồi thì đảm bảo sạch sẽ và chất lượng cao hơn rất nhiều so với chưng cất kiểu truyền thống”, ông Tú cho biết.
Nếu có đơn đặt hàng đều như những năm trước, trung bình 1 tháng ông Tú có thể chưng cất ra được hơn 2,5 tấn tinh dầu hoa hồi. Hằng năm, xưởng của ông thu mua hàng trăm tấn hoa hồi nguyên liệu của bà con trong vùng để chưng cất tinh dầu.
Thị trường tiêu thụ gặp khó
Chất lượng tinh dầu hồi đảm bảo, tuy nhiên giá bán bấp bênh, đầu ra không ổn định khiến nhiều người không thể bám trụ với nghề.
Đặc biệt trong thời điểm dịch Coѵīd-19 lan ra toàn cầu hiện nay, việc xuất khẩu của sản phẩm tinh dầu hồi càng gặp khó khăn. Hiện ông Tú là người duy nhất còn gắn bó với nghề nấu tinh dầu hồi tại đây.
Hiện tại kho trữ tinh dầu hồi của gia đình ông Tú còn tồn hơn 1 tấn chưa xuất khẩu được.
Ông cho biết, trước đây, Trung Quốc thu mua tinh dầu hồi với giá cao, sản phẩm chưa kịp ra đã được thương lái mua về, nhiều người đầu tư mở lò nấu tinh dầu bằng nhôm cho sản lượng tinh dầu nhiều hơn. Đặc biệt tại Bình Phúc trước đây cứ mỗi gia đình có một lò nấu tinh dầu hồi. Nhưng vài năm trở lại đây, Trung Quốc thu mua với giá rất thấp nên người làm tinh dầu hồi không thể xuất bán được.
“Thời kỳ Trung Quốc còn thu mua tinh dầu hồi, có những lúc khan hàng, thương lái thu mua khoảng 3 triệu – 3,5 triệu đồng/kg. Giờ thì giá tinh dầu hồi rớt thê thảm, nhiều lúc còn chả có người mua. Trong khi đó, thị trường trong nước manh mún, nhỏ lẻ. Thương lái từ các tỉnh, thành trong nước có tìm đến nhưng chỉ mua với số lượng ít. sản phẩm tinh dầu hoa hồi nấu ra bị ùn ứ lại, vốn liếng nằm chết một chỗ” – ông Tú thở dài
Theo ước tính của ông Tú, 1 tấn hồi tươi mới nấu được khoảng 30 – 35kg tinh dầu. Giá tinh dầu hoa hồi hiện tại chỉ còn 1,2 triệu đồng/kg. Trong khi đó giá nhập nguyên liệu hồi tươi là 32.000 – 35.000 đồng/kg, hồi khô giá 155.000 đồng/kg. Ngoài ra còn chi phí thuê nhân công, tiền điện hàng tháng. Trung bình cứ 1 lít tinh dầu phải mất 100.000 đồng tiền điện…
Ông Tú đã đầu tư gần 1 tỷ mua hệ thống chưng cất tinh dầu cộng với nhà xưởng.
Ông Tú chia sẻ, tinh dầu hồi được sử dụng trong sản xuất dược, phụ gia thực phẩm, dùng làm hương liệu. Thị trường tiêu thụ tinh dầu hồi chủ yếu là nước ngoài: Trung Quốc, Mỹ, Bỉ, Hà Lan, Thái Lan, Ấn Độ… Tuy nhiên, từ đầu năm đến nay, do dịch Coѵīd-19 nên việc vận chuyển xuất khẩu gặp khó khăn. Hiện trong kho của gia đình còn tồn hơn 1 tấn tinh dầu.
“Hiện tôi đang hoàn tất hồ sơ để sản phẩm tinh dầu hồi đạt chứng nhận OCOP 4 sao của địa phương. sản phẩm tốt rồi nhưng cần xây dựng được thương hiệu, có mẫu mã, nguồn gốc xuất xứ rõ ràng,… Mong rằng dịch bệnh sẽ sớm được kiểm soát để sản phẩm có thể xuất ngoại”, ông Tú cho hay.
