Giữa cái nắng đổ lửa tháng 6, cùng với cán bộ Ban Nông nghiệp xã Yên Phương (huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định), chúng tôi tìm đến hộ anh Tô Văn Mạnh – thanh niên trẻ tuổi đã khởi nghiệp thành công tại vùng đất trũng với mô hình nuôi cá chạch sụn.
Suốt buổi trò chuyện với chúng tôi, tiếng cá chạch ăn rào rào như tằm ăn rỗi vang động mặt ao.
Khoát tay giới thiệu về không gian rộng lớn xanh mát với 8 ao nuôi cá chạch trên vùng đồng rộng 13 mẫu, anh Mạnh chia sẻ: “3 năm qua, con cá chạch sụn đã khiến gia đình tôi nhiều phen lao tâm, khổ tứ. Trắng tay cũng vì nó mà ăn nên làm ra cũng từ con cá chạch sụn”.
Năm 2017, với nghị lực và nhiệt huyết của một thanh niên, anh Mạnh quyết tâm tìm kıếּm mô hình nuôi thuỷ sản đặc sản để khai phá hết tiềm năng đất đai quê hương. Vượt hơn các con nuôi thuỷ sản truyền thống cũ như trắm, chép, trôi, mè…
Lúc đó, anh biết đến mô hình nuôi cá chạch trên ti vi. Loại cá này có thịt thơm ngon, xương mềm và thị trường tiêu thụ nội địa rất mạnh nên anh bàn bạc với gia đình đầu tư con nuôi mới này. Nghĩ là làm, anh tìm đến thị trấn Quỹ Nhất (huyện Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định) là địa phương có nhiều hộ nuôi cá chạch sụn thành công theo phương pháp nuôi công nghiệp trong ao để học hỏi kinh nghiệm.
Trở về, anh đầu tư hơn 80 triệu đồng mua giống để nuôi thả thử nghiệm ở 2 ao nhà. “Vạn sự khởi đầu nan”. Ngay lứa nuôi đầu tiên, do thiếu kinh nghiệm thực tế, chưa nắm bắt hết được tập tính của con nuôi mới nên con giống bị thất thoát và năng suất không cao.
Những lứa tiếp theo, cá chết dần, có lần chỉ trong 1 đêm đã chết nổi trắng ao. Suốt 2 năm ròng, toàn bộ vốn liếng ban đầu của gia đình hơn 1 tỷ đồng đã “trôi sạch” theo cá chạch sụn.
Không nản lòng, anh Mạnh lên tận Học viện Nông nghiệp 1 Hà Nội để tìm hiểu kỹ thuật và quy trình nuôi cá chạch sụn, thuê chuyên gia về trực tiếp “cầm tay, chỉ việc” để nuôi thành công con cá chạch này. Đặc biệt, anh đã thành công trong việc tìm hiểu và áp dụng phương thức thụ tinh nhân tạo cho cá chạch đẻ trứng.
Việc tự phối giống được cá chạch sụn đã giảm thiểu chi phí đầu vào và giúp cho gia đình anh chủ động hơn trong nuôi thả. Chất lượng nguồn giống cá chạch tốt nên độ hao hụt khi nuôi ương giống và thả ao nuôi cũng nâng cao rõ rệt.
Chia sẻ về kỹ thuật sản xuất con giống, anh Mạnh cho biết: Một cá chạch mẹ có thể khai thác sinh sản từ 2 đến 3 lần, mỗi cặp cá chạch bố mẹ có thể cho ra 1 vạn con giống, trứng được thụ tinh thành công đạt tỷ lệ từ 60 đến 70%. Tuy nhiên khó khăn nhất là thời gian ương cho trứng nở ra cá bột và phát triển đến 3cm.
Chạch sau khi đạt độ dài thân 3cm sẽ sống khoẻ, nuôi dễ dàng. Bên cạnh thành công trong khâu sản xuất con giống, quá trình nuôi cá chạch sụn theo phương pháp nuôi công nghiệp trong ao không đòi hỏi kỹ thuật cao nhưng phải đầu tư chăm sóc tốt theo đúng quy trình thì mới có thể thành công.
Theo đó, khác với cá chạch ta thường sinh sống dưới bùn, cá chạch sụn có tập tính nổi lên mặt nước để tìm kıếּm thức ăn do đó khá thuận lợi cho việc chăm sóc, vệ sinh ao nuôi và phòng trừ dịch bệnh. Do đặc tính ăn nổi, phàm ăn nên quá trình nuôi chạch sụn không quá vất vả, chỉ cần lưu ý cho ăn đúng giờ.
Cá có tập tính ăn chủ yếu vào ban đêm nên cho ăn từ 1 đến 2 lần/ngày và chủ yếu vào chiều tối. Thức ăn chính của cá chạch sụn là cám công nghiệp và thức ăn phù du. Là loại cá da trơn có tập tính ăn nổi nên yêu cầu quan trọng nhất trong nuôi thả chạch sụn là phải đảm bảo về yếu tố môi trường, nguồn nước và chất lượng nước để cá phát triển ổn định.
Mực nước thích hợp để chạch sụn sinh trưởng và phát triển ổn định là từ 1,2-1,5m. Tuỳ từng thời điểm sinh trưởng để cung cấp lượng thức ăn phù hợp, không để thức ăn dư thừa làm thay đổi môi trường ao nuôi. Cá chạch sụn cũng là loại tăng trưởng ổn định, cho thu hoạch 2 vụ/năm.
Thời gian trung bình từ khi nuôi ương cá bột cho đến khi thành cá thương phẩm mất từ 3 đến 5 tháng tùy theo mùa. Chạch đạt trọng lượng 50 con/kg là có thể xuất bán. Để đảm bảo chất lượng nguồn nước và thức ăn ổn định cho đàn chạch, anh Mạnh đã chế tạo ra máng ăn tự động.
Mỗi ao đều đặt từ 2-3 máng ăn tự động. Cá chạch luôn có thức ăn khi đói và người nuôi có thể chủ động kiểm soát lượng thức ăn dư thừa trong ao. Hiện nay, mô hình nuôi cá chạch của anh Mạnh đã được mở rộng đến 8 ao nuôi với hơn 2 triệu con giống.
Bước vào vụ nuôi thứ 2 trong năm, theo tính toán của anh, nếu thuận lợi thì sản lượng bình quân có thể thu được là 60 tấn cá thương phẩm. Với giá bán dαּo động từ 50 đến 60 nghìn đồng/kg cho các đầu mối thu mua khắp các tỉnh, thành phố trong cả nước thì giá trị kinh tế từ nuôi cá chạch sụn có thể cao hơn 3 lần so với nuôi thả các loại cá truyền thống.
Giá trị kinh tế khá cao, được thị trường ưa chuộng, cá chạch sụn đang dần trở thành con nuôi mới khả quan mang đến cho nông dân một gợi ý để phát triển kinh tế mới ở xã Yên Phương.
Anh Hoàng Xuân Toàn, cán bộ Ban Nông nghiệp xã khẳng định: “Đây là mô hình kinh tế thuỷ sản mới đạt hiệu quả cao có khả năng và cần được nhân rộng để nâng cao giá trị kinh tế mặt nước của xã. Tuy nhiên, để thành công từ mô hình nuôi chạch sụn, bà con nông dân cần có kế hoạch, chiến lược đầu tư phù hợp bởi đây là mô hình đòi hỏi vốn đầu tư lớn và kỹ thuật nuôi chăm sóc đầy đủ, bἁּi bản, tránh tình trạng đầu tư ồ ạt theo phong trào, dẫn đến mất trắng, dễ lây lan dịch bệnh, gây mất an toàn vùng nuôi thuỷ sản của xã”
