Vật lý Việt Nam có “làm” ra tiền được hay không?
Cần thay đổi quan niệm
PGS Việt khẳng định vật lý vẫn đóng vai trò chủ đạo trong khoa học công nghệ, kèm theo dẫn chứng về các lĩnh vực kinh tế rất phát triển trên thế giới hiện nay mà nền tảng khoa học có sự đóng góp của ngành vật lý. Vấn đề là các nhà vật lý trong nước cần phải thay đổi quan niệm. Không thực hiện các chương trình vật lý riêng rẽ, chia theo lĩnh vực như chia cỗ, hệ quả không giải quyết được bài toán lớn nào và không phát triển được.
“Chúng ta phải tăng cường tư duy liên ngành, thông qua chương trình dự án lớn, hướng tới vấn đề kinh tế – xã hội, con người hoặc công nghiệp. Thay đổi chương trình đào tạo, lập trình thành thạo phải là kỹ năng tối thiểu với mỗi sinh viên học ngành vật lý. Chúng ta phải đào tạo ra những người có tư duy khởi nghiệp, có kiến thức bao quát và biết nhìn về tương lại. Chương trình đào tạo cần tăng các môn tự chọn và cần thay đổi thường xuyên”, PGS Việt đề xuất.
Phải phục vụ sự thịnh vượng quốc gia
GS Nguyễn Hữu Đức, Chủ tịch Hội đồng ngành vật lý, Hội đồng Giáo sư nhà nước, người chủ trì cuộc tọa đàm, chia sẻ: “Chúng ta không có ý định bài xích, làm giảm uy tín của vai trò nghiên cứu cơ bản. Bởi, để có một đại học đổi mới sáng tạo, trước hết là phải nghiên cứu và nghiên cứu xuất sắc. Nhưng đại học phải có tinh thần đổi mới, gia tăng được giá trị kinh tế cho hoạt động nghiên cứu”.
Theo GS Đức, hiện nay, hoạt động nghiên cứu, đào tạo của đại học mới chỉ đưa ra được sản phẩm trung gian nếu xét từ góc độ lợi ích kinh tế của đại học. Sản phẩm đào tạo của trường đại học là sinh viên, các em ra trường đi làm đóng góp cho xã hội nhưng đó là ngoài khuôn viên trường đại học. Còn trong khuôn viên trường đại học, việc không mang lại lợi ích vật chất nào ngoài nguồn thu học phí.
Hoặc với hoạt động nghiên cứu, nếu chỉ dừng lại ở công bố quốc tế thì trường đại học cũng không gia tăng được giá trị nào. Vì thế, vấn đề đặt ra là làm sao từ hoạt động nghiên cứu, đại học phải tìm cách gia tăng được giá trị kinh tế, gia tăng được giá trị xã hội và phục vụ được sự thịnh vượng quốc gia.
Giải pháp cho vấn đề này là thu hẹp khoảng cách giữa nghiên cứu hàn lâm và thương mại hóa sản kết quả nghiên cứu. Tốt nhất là đại học và viện nghiên cứu chủ động thay đổi hệ sinh thái, phải đổi mới cấu trúc của đại học: cái lõi của đại học là nghiên cứu và phát minh, trong đó bao gồm không gian sáng tạo, có phòng thí nghiệm trọng điểm, có viện nghiên cứu; đồng thời mở rộng ra ngoài thông qua việc thành lập các vườn ươm doanh nghiệp, doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp xã hội…
GS Đức so sánh: “Vì lợi ích trăm năm thì nghiên cứu để có bài báo ISI, vì lợi ích 10 năm và thịnh vượng quốc gia thì thúc đẩy đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp. Đó là tư tưởng quan trọng nhất mà chúng ta muốn chuyển tải trong tọa đàm hôm nay”.
Muốn đất nước thịnh vượng thì không chỉ dừng lại ở số bài báo ISITrao đổi với phóng viên Báo Thanh Niên bên hành lang cuộc tọa đàm, GS Nguyễn Hữu Đức cho biết, trong giai đoạn vừa qua, ngành vật lý đóng góp rất đáng kể vào nền khoa học công nghệ nói chung 2 chỉ số đáng lưu ý: số bài báo quốc tế và chỉ số đổi mới sáng tạo. Nhưng khi tự vấn về trách nhiệm với sự phát triển của đất nước, các nhà khoa học vật lý thấy dừng lại ở đó chưa đủ. Muốn đất nước thịnh vượng thì không chỉ dừng lại ở số lượng bài báo ISI. “Tất cả các nhà vật lý phải dấn thêm một bước nữa là đổi mới sáng tạo để đưa tri thức ra thực tiễn”, GS Đức nói.
|